ปราสาทพิมานอากาศ

ททมาโน ปิโย โหติ ผู้ให้ย่อมเป็นที่รัก A giver is always beloved.

“ปราสาทพิมานอากาศ” เกาะต้นหมันและนางนาคีในพระราชวังหลวง

ภายหลังสงครามกลางเมืองในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 15 “พระเจ้ายโศวรมัน” (Yaśōvarman) ผู้ได้รับชัยชนะ ได้ย้ายราชสำนักจากเมืองหริหราลัยที่ประสบความเสียหายอย่างยับเยินมาสร้างเมือง “ศรียโศธรปุระ” (Sri Yaśōdharapura) ขึ้นใหม่ทางเหนือของหริหราลัยเดิม ทรงให้พราหมณ์ “วามะศิวะ” (Vāmaśiva) ประกอบพิธีสถาปนาพระองค์ขึ้นเป็น “เทวราชา” (Devarāja) เทพเจ้าผู้เป็นใหญ่ที่ปรากฏในกายมนุษย์ ทรงสถาปนามหาปราสาทพีรามิดบนยอดเขา “ศรียโศธรคีรี” (Yaśōdharagiri) หรือ "พนมบาเค็ง - พนมกังดาล" (Phnom Bakheng - Phnom Kandal) ที่ประดิษฐาน “ศิวลึงค์ (ปลอก) ทองคำ” ประตูสู่สรวงสวรรค์แห่งเทวราชา นามว่า “ยโศธเรศวร” (Yaśōdhareśvara) ขึ้นเป็นศูนย์กลางจักรวาล-อาณาจักรแห่งใหม่ ที่ยิ่งใหญ่กว่าสมัยพระราชบิดาของพระองค์ สร้าง “ปราสาทพนมบก” (Phnom Bok) บนยอดเขาทางตะวันออกเฉียงเหนือ และ “ปราสาทพนมกรอม” (Phnom Korm) ภูเขาลูกโดดทางใต้ ใกล้กับโตนเลสาบ

.

ส่วนในพระราชวังหลวงแห่งราชสำนักใหม่ ทรงโปรดให้สร้างเขาไกรลาสสมมุติที่ประทับแห่งองค์พระศิวะ บริเวณจุดที่มีความเชื่อว่าเป็นดินแดนเก่าแก่ตามตำนานเรื่องการกำเนิดอาณาจักร ที่ภายหลังกลายเป็นตำนานเรื่อง “พระทอง (Preah Thaong)/นางนาคทาวดี-โสมานาคี (Nāgī)/นครโคกหมัน” ที่เรียกว่า “เกาะโกกโธลก” (Kôk Thlok) หรือ “เกาะต้นหมัน” เป็นปราสาทบนฐานพีรามิด (Pyramid) แบบขั้นบันไดขนาดใหญ่ ที่เป็นความนิยมมาตั้งแต่สมัยพระราชบิดา (พระเจ้าอินทรวรมัน/Indravarman) ถมยกเนินดินล้อมรอบ ก่อศิลาแลงที่ขอบตลิ่งจนฐานพีรามิดดูเหมือนเกาะใหญ่กลางสระน้ำครับ 

.

*** จารึกกรอบประตูปราสาทพิมานอากาศ (Phĭmãnàkàs K.291 มหาศักราช 832) ที่ระบุนาม “มฺรตาญ ศฺรีสัตฺยาศฺรย” (Mratāñ śrī Satyāśraya) ขุนนางในสมัยพระเจ้ายโศวรมัน ได้ประดิษฐานรูป “ศฺรีตฺรโลกฺยนาถ” (Śrī Trailokyanātha) (ควรเป็นรูปของพระศิวลึงค์/ลิคโกษะ (Lingakosฺa)ทองคำ) และถวายข้าทาสปรากฏชื่อนาม 90 คน ที่ปราสาทแห่งนี้ 

.

ต่อมาในสมัยพระเจ้าสูริยวรมันที่ 1 (Sūryavarman I) ได้มีก่อสร้างกำแพงและซุ้มประตูล้อมพระราชวังหลวงขึ้นเป็นครั้งแรก ซึ่งในสมัยนี้ได้มีการสร้างบูรณปฏิสังขรณ์ปราสาทพิมานอากาศ ซ่อมปราสาทประธานผังจตุรมุข สร้างซุ้มประตูโคปุระและอาคารระเบียงคดล้อมแบบย่อส่วนรอบตัวปราสาทประธานด้านบน รวมทั้งขุดสระสรง/สระหลวง ผังสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดใหญ่ขึ้นทางทิศเหนือครับ  

.

*** จากการขุดค้นโดยองค์กรอัปสราและสำนักฝรั่งเศสแห่งปลายบูรพาทิศ (EFEO) โดยรอบฐานปราสาทพิมานอากาศ ได้แสดงให้เห็นร่องรอยการทับถมและรากฐานอาคารแต่ละยุคสมัยลึกลงไปใต้ดินเป็นจำนวนมาก มีการใช้ประโยชน์รอบปราสาทมาตั้งแต่ยุคพระเจ้ายโศวรมัน มาจนถึงฐานอาคารด้านหน้าฐานขนาดใหญ่ที่สร้างขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ช่วงกลางพุทธศตวรรษที่ 18  

.

*** การขุดค้นยังได้พบกิ่งก้านและเมล็ดของ “ต้นหมัน” (โธลก) จำนวนมาก ถูกฝังอยู่ในชั้นดินทางทิศใต้ของปราสาท สอดรับกับตำนาน “เกาะต้นหมันที่พระทองกับนางนาคเทวี (เกาณฑินยะ (Kauṇḍinya) และ นางนางโสมา)” ได้มาพบรักกันครับ

.

ซึ่งตำนานเกาะต้นหมัน ต้นกำเนิดอาณาจักรกัมพุชะเทศะ อาจเป็นนิทานที่เป็นที่รับรู้โดยทั่วไปของชาวเขมรในเมืองพระนครธมมาหลายยุคสมัย จนเมื่อ “โจวต้าหว้าน” (Chou Ta Kuan/Zhou Daguan) ที่ได้เดินทางมาพร้อมกับราชทูตราชวงศ์หยวน (รัชสมัยของจักรพรรดิเฉวิงจง) มาถึงเมืองพระนครในสมัยของพระเจ้าศรีนทรวรมัน ในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 19 ได้จดบันทึก “เรื่องเล่าชาวบ้าน” (Folk Tale) ที่เล่าเรื่องราวของปราสาทพิมานอากาศไว้ว่า

.

“....ทางทิศเหนือประมาณ 1 ลี้เศษ เป็นพระราชนิเวศน์ในตำหนักที่บรรทม (ของกษัตริย์) มีปราสาททองคำอยู่หลังหนึ่ง ฉะนั้น การที่พ่อค้าชาวเรือกล่าวขวัญชมเชยว่า เจินละมั่งคั่งและสูงส่งนั้น ข้าพเจ้าคิดว่าคงจะเป็นเพราะเรื่องดังกล่าวแล้วนั่นเอง .......ส่วนที่เกี่ยวกับปราสาททองคำภายในพระราชวังนั้น พระเจ้าแผ่นดินจะเข้าที่พระบรรทมในยามราตรีบนยอดปราสาท พวกชาวพื้นเมืองพากันกล่าวว่า..... ในปราสาทนั้นมีภูตงูเก้าศีรษะซึ่งเป็นพระภูมิเจ้าที่ ทั่วทั้งประเทศ ภูตตนนี้เป็นร่างของสตรีและจะปรากฏกายทุกคืน พระเจ้าแผ่นดินจะเข้าที่บรรทมและทรงร่วมสมพาสด้วยก่อน แม้แต่บรรดามเหสีทั้งหลายของพระเจ้าแผ่นดินก็ไม่กล้าเข้าไปในปราสาทนี้...

. 

...พระเจ้าแผ่นดินจะเสด็จออกจากปราสาทนั้นเมื่อเพลายามที่ 2 แล้วจึงจะเข้าที่พระบรรทมร่วมกับพระมเหสีและพระสนมได้ ถ้าหากราตรีใดภูตตนนี้ไม่ปรากฏกาย ก็หมายความว่าเวลาสวรรคตของพระเจ้าแผ่นดินของชาวป่าเถื่อนพระองค์นั้นใกล้เข้ามาแล้ว ถ้าพระเจ้าแผ่นดินของชาวป่าเถื่อนมิได้เสด็จไปเพียงราตรีเดียว ก็จะต้องทรงได้รับภัยอันตราย...”

.

*** ตำนานของนครโคกหมัน/เกาะโกกโธลก สถานที่ที่พระทองได้ร่วมเสพสังวาสกับนางนาคทาวดี/โสมา อาจเป็นต้นเรื่องสำคัญที่ชาวบ้านเมืองพระนครธม ได้นำมาเล่าให้โจวต้ากว้านฟัง โดยมีปราสาทพิมานอากาศที่อาจมีเพียงพิธีกรรมบูชาพระศิวลึงค์ “ศรีไตรโลกยนาถ” และอาจมีพิธีกรรมบูชาพระแม่โสมา/โสมะนาคี/หลิวเย่ (Somā Nāgī/Liǔyè) ผู้เป็นพระมารดาแห่งแผ่นดิน ที่เกาะนครต้นหมันจำลองหรือเกาะพิมานอากาศ โดยเอาตอนเสพสังวาสของพระทองกับนางนาคบนเกาะต้นหมันมาผสมผสานกับเรื่องในรั้วในวังที่ตนเองก็ไม่รู้อะไรมากนัก (แต่อยากเล่า) รวมทั้งนาค 9 เศียร (จากรูปประติมากรรมนาคที่พบเห็นได้ทั่วไปในอาณาจักร) แล้วเล่าให้โจวต้ากว้านฟังเพื่อเพิ่มอรรถรสให้ดูสมจริงสมจังครับ

เครดิต :FB

วรณัย  พงศาชลากร

EJeab  Academy