จักรวาล

ททมาโน ปิโย โหติ ผู้ให้ย่อมเป็นที่รัก ยิ่งให้ยิ่งได้ ยิ่งหวงยิ่งอด เราไม่หวงเราไม่อด หมดเดี๋ยวก็มา

“จักรวาล” ในจินตนาการของช่างศิลป์ไทย 🪐

“พระคิริมานนทสูตร” อธิบายเกี่ยวกับจักรวาลไว้ว่า เบื้องล่างสุดใต้ชั้นลมลงไปเป็นความว่างเปล่าหาที่สุดมิได้ และเบื้องบนสุดเหนือพรหมโลกขึ้นไปก็เป็นความว่างเปล่าหาที่สิ้นสุดมิได้เช่นกัน

แต่ละจักรวาลประกอบด้วย เขาสิเนรุเป็นแกนกลาง เชิงเขามีทวีปใหญ่ 4 ทวีป ทวีปน้อย 2000 ทวีป เบื่้องล่างมีมหานรก 8 ขุม และนรกบริวาร บนเขาสิเนรุมีสวรรค์ 6 ชั้น มีพรหมโลก ประกอบด้วย รูปภูมิ 16 ชั้น และอรูปภูมิอีก 4 ชั้น โดยโลกมนุษย์ เป็นเพียงทวีปหนึ่งใน 4 ทวีปใหญ่เท่านั้น เรียกว่า "ชมพูทวีป"

ภูเขาจักรวาลที่โอบล้อมจักรวาลนั้นเป็นภูเขาทิพย์ สูง ๘๒,๐๐๐ โยชน์ จึงเรียกรวมสรรพสิ่งในขอบเขตของภูเขาลูกนี้ว่า “จักรวาล” และมีจักรวาลจำนวนมาก จึงมีขอบของเขาจักรวาล ๓ จักรวาลที่สัมผัสกัน ระหว่างจักรวาลทั้งสามนั้นจึงมีช่องว่าง เรียกว่า "โลกันตนรก" แปลว่า "นรกที่อยู่ระหว่างโลกธาตุ"

พระสูตรเดิม (จูฬนีสูตร) กล่าวถึงเขาสิเนรุว่า ยอดเขาสิเนรุเป็นที่ตั้งของสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ส่วนสวรรค์ชั้นอื่นๆ รวมไปถึงมหาทวีปทั้งสี่ ก็ตั้งอยู่รายล้อมขุนเขาแห่งนี้

สวรรค์ 6 ชั้น ได้แก่ 

๑. จตุมหาราชิกา 

๒. ดาวดึงส์ 

๓. ยามา 

๔. ดุสิต 

๕. นิมมานนรดี 

๖. ปรนิมมิตวสวตี เรียงตามลำดับความสูงจากน้อยไปมาก สวรรค์ชั้นจตุมหาราชิกา ปกครองโดยท้าวจตุโลกบาลทั้ง ๔ องค์ 

สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มีพระอินทร์เป็นผู้ปกครอง และมี ‘พระจุฬามณีเจดีย์’ พระเจดีย์ที่บรรจุพระเกศาของเจ้าชายสิทธัตถะ สวรรค์ตั้งแต่ชั้นยามาเป็นต้นไปจะอยู่สูงกว่าดวงอาทิตย์ ทำให้ต้องอาศัยแสงสว่างจากแก้วทิพย์วิมานและรัศมีของเทพเท่านั้น 

พรหมโลก คือภพภูมิที่อยู่เหนือขึ้นไปจากสวรรค์ ผู้ที่สำเร็จฌานเมื่อตายก็จะเข้าถึงชั้นนี้ โดยพรหมโลกแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ “รูปาวจรภูมิ” มี 16 ชั้น พรหมในภูมินี้จะมีกายทิพย์ รูปร่างใหญ่โตงดงามเกินพรรณา และ “อรูปาวจรภูมิ” มี 4 ชั้น ที่พรหมจะเหลือเพียงดวงจิตไม่มีรูปร่าง