ป้อมพระสุเมรุ ป้อมพระสุเมรุอยู่ติดแม่น้ำเจ้าพระยา ปากคลองบางลำภูหรือคลองรอบกรุงด้านเหนือ สร้างเมื่อ พ.ศ.2326 ในสมัยรัชกาลที่ 1 โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นป้อมปราการป้องกันพระนครสร้างขึ้นมาทั้งหมด 14 ป้อม แต่ปัจจุบันเหลือเพียงป้อมพระสุเมรุและป้อมมหากาฬ ลักษณะรูปทรงของป้อมเป็นแปดเหลี่ยมมีฐาน 2 ชั้น ฐานชั้นแรกมีบันไดทางขึ้นได้สองทางและมีทางโดยรอบฐานชั้นนี้ กำแพงของฐานชั้นที่ 2 ทำเป็นรูปใบเสมา ประตูหน้าต่างเจาะเป็นช่องสี่เหลี่ยม และเจาะช่องลมรูปวงโค้งแหลมเป็นระยะ บริเวณผนังมีการเจาะเป็นช่องรูปกากบาทโดยรอบ หลังคาเป็นโครงไม้ฉาบปูน
ยุทธวิธีการศึกสงครามป้องกันบ้านเมืองในสมัยโบราณจะต้องอาศัยภูมิสถาน ซึ่งประกอบด้วย คลองคูเมือง กำแพงเมือง และ ป้อมปราการ เป็นสำคัญ เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดสถาปนากรุงเทพฯ เป็นเมืองหลวงนั้น ก็โปรดให้ทำตามประเพณีโบราณ คือ ขุดคลองคูเมือง สร้างกำแพง และป้อมปราการ และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว บ้านเมืองพัฒนาเจริญรุ่งเรือง ประชาชนเพิ่มจำนวนมากขึ้น จึงโปรดให้ขยายอาณาเขตเมืองหลวง ซึ่งก็ทรงทำตามประเพณีโบราณเช่นกัน คือ ขุดคูเมืองและสร้างป้อมปราการ
ปัจจุบันป้อมปราการที่สร้างขึ้นทั้ง ๒ รัชสมัย หมดความจำเป็นในการใช้สอย จึงถูกรื้อถอนใช้เนื้อที่สร้างสถานที่อื่นๆ ตามความจำเป็น เหลือเป็นอนุสรณ์อยู่เพียง ๒ ป้อม คือ ป้อมพระสุเมรุ และป้อมมหากาฬ ส่วนป้อมอื่นๆ บางป้อมก็ไม่ปรากฎทั้งตัวป้อมและชื่อ บางป้อมก็เหลือเพียงแต่ชื่อ แต่ก็ได้นำมาใช้เป็นชื่อสถานที่ต่างๆ ซึ่งก่อสร้างขึ้นในบริเวณที่เคยเป็นป้อม เช่น ถนน อำเภอ เป็นต้น
ป้อมปราการที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช มี ๑๔ ป้อม คือ
1.ป้อมพระสุเมรุ
2.ป้อมยุคุณธร
3.ป้อมมหาปราบ
4.ป้อมมหากาฬ
5ป้อมหมูทลวง
6.ป้อมเสือทยาน
7.ป้อมมหาไชย
8.ป้อมจักรเพชร
9.ป้อมผีเสื้อ
10.ป้อมมหาฤกษ์
11.ป้อมมหายักษ์
12.ป้อมพระจันทร์
13.ป้อมพระอาทิตย์ และ
14.ป้อมอิสินธร
ป้อมปราการที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบามสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มี ๘ ป้อม คือ ป้อมปัจจามิตร ป้อมปิดปัจจนึก ป้อมฮึกเหี้ยมหาญ ป้อมผลาญไพรีราบ ป้อมปราบศัตรูพ่าย ป้อมทำลายปรปักษ์ ป้อมหักกำลังดัษกร และป้อมมหานครรักษา
ปัจจุบันคงเหลือชื่อป้อมที่เป็นชื่อสถานที่ต่างๆ คือ
1. ป้อมพระสุเมรุ เป็นชื่อถนนพระสุเมรุ
2. ป้อมมหาไชย เป็นชื่อถนนมหาไชย
3. ป้อมจักรเพชร เป็นชื่อถนนจักรเพชร
4. ป้อมพระจันทร์ เป็นชื่อท่าน้ำ คือ ท่าพระจันทร์
5. ป้อมพระอาทิตย์ เป็นชื่อถนนพระอาทิตย์
6. ป้อมปราบศัตรูพ่าย เป็นชื่อเขตป้อมปราบศัตรูพ่าย
เครดิต;
หนังสือ "ชื่อบ้าน นามเมือง" โดย คุณ ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น